Trong bối cảnh kinh tế – công nghệ thay đổi nhanh chóng, ngành CNTT vẫn là một trong những lĩnh vực thu hút nhiều sinh viên theo học nhất tại các trường đại học và cao đẳng. Tuy nhiên, một thực tế đang diễn ra là: ngày càng nhiều sinh viên ra trường không thể tìm được việc làm đúng chuyên ngành, thậm chí rơi vào tình trạng thất nghiệp hoặc làm trái ngành.
Nếu như trước kia, những khó khăn chủ yếu nằm ở kỹ năng mềm như phỏng vấn, giao tiếp, làm việc nhóm… thì nay, sinh viên tốt nghiệp còn phải đối mặt với những thách thức lớn hơn: sự cạnh tranh quá cao khi mỗi năm có hàng chục nghìn sinh viên CNTT tốt nghiệp, nhu cầu tuyển dụng chững lại hoặc thu hẹp, đặc biệt là trong bối cảnh doanh nghiệp đang từng bước áp dụng AI để thay thế một số vị trí.
Trước thực trạng đó, câu hỏi đặt ra là: liệu việc định hướng nghề nghiệp cho sinh viên CNTT có nên dừng lại ở “xin được việc trong một công ty, tổ chức hay xí nghiệp nào đó“? Câu trả lời là không.
Trong thời đại số, làm freelance, làm indie hacker hay tự khởi nghiệp – không chỉ là một lựa chọn “tạm thời“, mà hoàn toàn có thể trở thành một hướng đi nghiêm túc, bền vững và đầy triển vọng.
Vì sao cần định hướng thêm hướng “làm riêng“?
1. Thị trường mở – cơ hội có thật
Internet, các nền tảng toàn cầu như Upwork, Freelancer, GitHub, Gumroad hay itch.io đã tạo điều kiện cho bất kỳ ai có kỹ năng lập trình đều có thể tìm kiếm cơ hội toàn cầu. Từ việc làm website, app, game, đến phát triển sản phẩm phần mềm riêng, cơ hội nằm ngay trong tầm tay, miễn là sinh viên có đủ kỹ năng và tư duy sáng tạo.
2. Freelancer & Indie Hacker là xu hướng đang lên
Làm freelance không còn là hình thức “làm tạm thời“. Rất nhiều lập trình viên lựa chọn con đường này lâu dài, có thu nhập ổn định, thậm chí cao hơn đi làm công ty. Indie hacker cũng vậy. Nhiều sinh viên tự học, tự làm, và đưa sản phẩm lên các nền tảng như Google Play, App Store, hoặc bán qua các kênh như Product Hunt, Reddit… Những thành công dù nhỏ cũng là bước đệm để xây dựng thương hiệu cá nhân, thu hút đầu tư, hoặc đơn giản là “sống được với nghề“.
3. Kỹ năng thực chiến và tâm thế chủ động
Làm freelance hay indie hacker buộc sinh viên phải chủ động hơn trong mọi khía cạnh: từ kỹ thuật, giao tiếp khách hàng, quản lý thời gian, tài chính cá nhân… Đây là những kỹ năng thực tế rất cần thiết mà sinh viên sẽ khó có được nếu chỉ học lý thuyết hay làm bài tập nhóm trong lớp.
Vai trò của nhà trường
Để giúp sinh viên không bị rơi vào trạng thái “mất phương hướng” sau khi ra trường, nhất là khi không xin được việc làm ngay, các khoa CNTT hoàn toàn có thể mở rộng tư duy định hướng nghề nghiệp theo các hướng “phi truyền thống“. Một số đề xuất bao gồm:
- Tổ chức seminar về nghề freelance, indie hacker, start-up: Mời cựu sinh viên hoặc người đi trước từng khởi nghiệp, làm freelance đến chia sẻ kinh nghiệm.
- Đưa kỹ năng khởi nghiệp vào chương trình học: Không cần quá nặng lý thuyết, chỉ cần cho sinh viên cơ hội được thử làm sản phẩm thật, xây dựng MVP, đưa sản phẩm lên mạng và học cách tiếp cận người dùng.
- Hướng dẫn xây dựng portfolio và thương hiệu cá nhân online: GitHub, LinkedIn, blog kỹ thuật – tất cả đều là “CV sống” mà các bạn sinh viên nên đầu tư nghiêm túc.
- Hỗ trợ các dự án cá nhân của sinh viên: Cho phép thay thế một số đồ án tốt nghiệp bằng các dự án thực tế mà sinh viên tự triển khai, có thể phát hành ra thị trường.
Kết luận
Không thể phủ nhận rằng việc làm công ty mang lại sự ổn định, môi trường chuyên nghiệp và kinh nghiệm thực tế. Nhưng trong bối cảnh hiện nay, khi cánh cửa đó không mở ra dễ dàng như trước, các bạn sinh viên – nhất là sinh viên ngành CNTT – hoàn toàn có thể tìm một con đường khác để bước đi.
Và nhà trường, với vai trò là nơi khởi đầu, nên là nơi đầu tiên giúp các em hiểu rằng: không xin được việc không có nghĩa là không có đường đi. Chỉ cần chuẩn bị tâm thế đúng, kỹ năng vững và tư duy cởi mở – thì làm freelancer, indie hacker hay khởi nghiệp cũng là một con đường đáng giá, thậm chí là cơ hội để các em phát triển vượt xa kỳ vọng ban đầu.
Kiệt + ChatGPT
